اخبار

با حضور هفته گذشته امیر قطر در نشست سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، رسما دوحه با چهار کشور عربستان، مصر، امارات و بحرین پس از سه سال و نیم محاصره زمینی، دریایی و هوایی صلح کرد. اما این صلح که با تلاش‌های کوشنر، داماد ترامپ به ثمر نشست در حالی که تنها دو هفته به روی کار آمدن بایدن زمان باقی است به چه معنا است؟ چه عاملی موجب شد که عربستان بعد از سه سال و نیم از مواضع خود کوتاه بیاید و از تمام شروط ۱۲ گانه‌ خود چون قطع روابط دیپلماتیک با تهران، عدم حمایت از اخوان‌المسلمین و تعطیلی شبکه الجزیره برای پایان محاصره قطر گذاشته بود بگذرد؟ به‌نظر می‌رسد ریاض و دیگر کشورهای عربی در فاصله دو هفته روی کار آمدن دولت بایدن، تلاش می‌کنند تا بار دیگر اتحاد- همیشه شکننده- خود را احیا کنند. آنها از این نگرانند که دولت جدید آمریکا بر خلاف دولت ترامپ در مسیر تنش‌زدایی با ایران گام بردارد و منافع آنان را به‌شدت به خطر بیندازد. احتمال دستیابی به یک توافق احتمالی بین تهران و واشنگتن و بازگشت دولت آمریکا به برجام، سران عرب را شدیدا نگران کرده و آنان تصمیم گرفته‌اند دست‌کم به‌طور تاکتیکی با یکدیگر به مصالحه برسند تا شاید بتوانند موضعی قوی‌تر برای رویارویی با برنامه ‌هسته‌ای، موشکی و نقش منطقه‌ای ایران داشته باشند. به عبارت دیگر، پیروزی بایدن و پایان حمایت بی‌قید و شرط ترامپ از عربستان کاتالیزور این توافق بود و ریاض را مجاب کرد تا از همه ۱۳ شرط خود، از جمله قطع رابطه دیپلماتیک دوحه با تهران، عدم حمایت از اخوان‌المسلمین و تعطیلی شبکه الجزیره، عقب‌نشینی کند. از آن سو واشنگتن، با هدایت جراد کوشنر، داماد ترامپ و همچنین با حمایت از میانجی‌گری کویت، تلاش فشرده‌ و گسترده‌ای انجام داد تا این آشتی پیش از بیستم ژانویه- اول بهمن- یعنی روز تحلیف جو بایدن، انجام شود. دستگاه دیپلماسی ترامپ با هدف تضعیف تهران، ریاض را به‌شدت تحت فشار قرار داد تا به این آشتی تن دهد. از آن‌سو، ترکیه نیز مدتی است تلاش می‌کند روابط خود را با عربستان، مصر، امارات و حتی اسرائیل باز‌سازی کند. این اقدامات دیپلماتیک اردوغان نیز قطعا بی‌ارتباط با روی کار آمدن قریب‌الوقوع دولت بایدن نیست. آرایش سیاسی در خاورمیانه درحال تغییر است و همه قدرت‌های منطقه‌ای، از آنکارا گرفته تا قاهره و ریاض، از احتمال تقویت موضع ایران برآشفته‌ شده‌اند. توماس فریدمن، ستون‌نویس روزنامه نیویورک‌تایمز، در سال ۲۰۱۳ و پیش از امضای برجام، مقاله‌ای با عنوان «آه برادر؛ برادر بزرگ‌تر دارد برمی‌گردد» نوشت که در آن از ایران به‌عنوان برادر مقتدر‌تر کشورهای منطقه‌ای یاد کرده‌ بود. به‌نظر می‌رسد تاریخ درحال تکرار است و برادران دیگر، از بازگشت برادر بزرگ‌تر به‌شدت برآشفته و هراسان شده‌اند.